domingo, 15 de enero de 2006

FUXIDOS A FRANCIA NO VAPOR " RAMON " DESDE ARES



GRUPO DOS FUXIDOS A FRANCIA NO VAPOR " RAMON " DESDE ARES, O PRODUCIRSE O TRUNFO DO ALZAMENTO MILITAR DE FRANCO

En mi niñez, escuchaba hablar a "los mayores" de "los escapados",(fuxidos) que andaban escondidos por el monte y otros refugios, incluso en casas de vecinos, que eran objeto de vigilancia por ciertas fuerzas locales de los triunfadores y falangistas, que hacían rondas de observación, tratando de localizarlos. Pero hay que decir tambien, que algunas veces hacían la "vista gorda" para no delatarlos. Por que al fín y cabo eran vecinos,o de lugares cercanos, conocidos y buena gente ..... (Incluso mucho mejor que esos vigilantes, vividores, golfos y aprovechados que se apuntaban al grupo triunfante).

Según referencias escuchadas en mi adolescencia, este grupo huido a Francia, o parte de él, había estado refugiado en Chanteiro en casa de Manola do Monte (pariente de Benito Feijoo, alcalde de Ares, en aquella época y que también logró huir a Francia), persona que prestó apoyo inestimable a los demócratas, perseguidos por las violentas hordas que se alzaron, por la fuerza contra la República y trajeron la horrenda Dictadura del General Franco. Otra mucha gente de la zona tuvo el alto honor de ayudar a los perseguidos por la barbarie triunfante. De ellos se oía hablar en la época represiva como de los "escapados".

Este era el grupo de 27 militantes antifascistas gallegos huidos en el vapor "Ramón" del puerto pesquero de Ares (A Coruña) en la madrugada del 20 al 21 de julio de 1939. Para realizar su proeza hubieron de presentarse varios de ellos disfrazados de Guardias Civiles, para asaltar e incautarse del barco en Ares. A su llegada a Francia fueron conducidos, el 25 de julio de 1939 al campo de Barcares. Sus nombres y los escasos datos de que tenemos constancia,

son los siguientes:

Luis Abella Beade. Anarquista. Vivió en París.
Manuel Barreiro Montero.
Cipriano Casteleiro Feal. Trabajó en Francia como leñador durante la guerra.Estuvo exiliado en Uruguay.
Juan Castro Villar. De Chanteiro - Cervás .Entregado en 1945, después de trabajar en una fábrica de hierro en Metz, en un pantano y también estuvo de escolta de Galán, coronel del ejército republicano y responsable de los refugiados en Marsella.
Benito Feijoo Seguín. Socialista. De Chanteiro. Había sido alcalde de Ares (A Coruña) . Vivió y falleció en Francia, creo que cerca de Bayona.Manuel Fernández García "Olmedo". Según mis datos murió en el campo de concentración de Gusen.
Juan Fraga Rey "Carrantulas".
José Fuentes Justo "Pitón" (Era de Mugardos, regresó a pié desde Francia, anduvo escondido y fué asesinado por la Guardia Civil).
Manuel Fuentes Justo "Pitón" (hermano del anterior, que también regresó a pié desde Francia y estuvo escondido en la casa de Manola do Monte en Chanteiro, casándose más tarde con una sobrina de ésta, llamada Pepita Rodeiro y vivieron en Chanteiro. Más tarde tendría el llamado Bar Quitapenas (Casa Fuentes) en Chanteiro.Manuel Gómez Varela "Fiera Brava". Extraditado por Figueras en 1941.
Moisés Lago Lorenzo. Anarquista. Pasó al Partido Comunista en el exilio, viviendo en Fumel (Francia) hasta su muerte. Participó en actividades guerrilleras y seguramente en la invasión por el Valle de Arán.
Marcelino Lara Viñas "Chaparrada".
Juan Leal Tenreiro
. Terminó viviendo en Tandil (Argentina).
Rogelio Leal López. Anarquista. Trabajó de leñador y en 1947 volvió a Galicia en trabajos de reorganización de la Federación Anarquista Ibérica. Detenido en 1948.
Antonio Leira Fernández "Chucho da vella" .
Miguel Leira Fernández "Chucho da vella" (Pudieran ser los Truman de Ares).
José Montero Fernández .
Jesús Morgado Feal
.
Basilio Pérez Mayobre. Socialista (Pudiera ser de Cervás) .
Manuel Raposo Peña. Trabajó de leñador con Rogelio Leal y Cipriano Casteleiro.
José Rebón Martínez. Socialista. Trabajó en una fábrica de aviones en Toulouse. (Era de Cervás. Se le conocía como Gelfo. Tenía un hermano militar de Franco y otro Guardia Civil. Acabó exilado en México. Un nieto contactó conmigo por e-mail desde México, por lo del apellido Rebón que compartiamos ámbos. Me dicen que estuvo en Cervás varias veces en época reciente) .
Juan Rincón Téllez. De Madrid, había sido guardia civil en España. Condenado a muerte se fuga con el Alcalde de Ferrol, Antonio Santamaría López, la noche antes de la ejecución.
Juan José Rodríguez Díaz.
Antonio Saavedra Montero
. Socialista. Como Juan Castro Vilar, trabajó en Metz, y después estuvo en Marsella.
Antonio Santamaría López. Socialista. Había sido alcalde de Ferrol (A Coruña) hasta la guerra civil. Condenado a muerte, escapó con Juan Rincón Téllez. El Partido Socialista lo llevó a México, donde tenía un hijo.
José Sequeiro Ares "Meiro" .
Domingo Serantes Sequeiro
. Socialista. Extraditado de Alemania en 1945.
________________________________________________________
Tripulantes do bou "Ramón"
- José Antonio Sequeiro Fernández. Patrón.
- Gabriel González Porto. Mariñeiro.
- Jose María Rodríguez Planas. Mariñeiro.
- Jose María Martínez Martiño. Mariñeiro.
- José Benito Brage Castell. Mariñeiro.
- Juan Antonio Fernández López. Mariñeiro.
- Ramón Rey García "Garrafón". Mariñeiro.
- Juan Sánchez Fernández "Cagallón d'ouro". Mariñeiro.
- Francisco Romualdo Martiño. Mariñeiro.
- José Ramón Sánchez Amado. Maquinista.
====================================================
Evasión do bou "Ramón" de Ares, por Eliseo Fernández

Foi á noitiña do 20 de xulio de 1939, tres anos despois de que o levantamento militar de 1936 rematara coa legalidade republicana na comarca. Xa había tempo que varios militantes obreiros de Ferrol, Narón, Ares e Mugardos agardaban por unha oportunidade para fuxir da queima. Para eles a situación era desesperada, pois levaban xa moito tempo agachados en casas de amigos ou familiares e os pelotóns de fusilamento ainda seguían traballando. Os refuxios improvisados nos faiados das casas, nas cuadras dos animais ou excavados no chan das habitacións foron unha boa solución por un tempo, pero pasar toda a vida neles era unha tortura casi peor que a morte.
Foi por eso que varios fuxidos comezaron a comunicarse entre eles para ver de intentar a saída por mar. A oportunidade de facelo chegou da man dos irmaos Miguel e Antonio Leira Fernández, os "Chuchos da Vella", militantes socialistas que dende 1936 estaban agachados nunha casa do seu Ares natal. Un deles, Miguel, estableceu contacto cun vello amigo seu, tripulante do bou "Ramón", que saía a faenar dende o porto de Ares e, a partir dalí, comezaron a moverse os fíos para artellar a saída do maior número posible de militantes de esquerda da comarca.
Como de debaixo das pedras foron saíndo homes que agardaban unha oportunidade para fuxir. Por medio de familiares contáctouse con algúns deles agachados en Cervás: Juan Castro Vilar, Benito Feijoo Seguín (que fora alcalde socialista de Ares no período republicán), Gelfo Rebón e Antonio Saavedra Montero, tamén socialistas. Tamén se avisou a cenetistas como Luis Abella Beade, Moisés Lago Lorenzo, de Ferrol, Rogelio Leal, de Piñeiros, ao socialista de Santa Mariña Domingo Serantes Sequeiro, e mesmo ao ex-alcalde socialista de Ferrol Antonio Santamaría López; Santamaría estivera agachado en casas de compañeiros seus dende que escapara do cuartel de Sánchez Aguilera, onde agardaba se cumprise a pena de morte á que estaba condenado.
Sen que as autoridades tiveran nin a máis mínima sospeita, os "escapados" foron concentrándose en Ares; os de Ferrol e Narón chegaran na noite anterior e durmiran nalgunhas casas da vila, mentres que outro grupo pasou a noite nas covas de Santa Mariña; a final, vintesete homes se xuntaran para xogarse o todo polo todo. Media ducia deles levaban improvisados uniformes da garda civil, escopetas de madeira, e algunha pistola auténtica. Cando a tripulación do "Ramón" estaba arranchando o barco para a saída, os "gardas" os abordaron pretextando que trataban de evitar unha fuxida; despois de encerrar aos tripulantes no rancho, foron chegando o resto dos asaltantes e, tras agardar á hora acostumada de saída, partiron do porto de Ares á unha da madrugada.
Dous días e medio despois de sair de Ares, o "Ramón" chegou ao porto francés de La Pallice, remolcado polo barco frances "Le Coubre", que o rescatara cando estaba á deriva, despois de esgotar o carbón e de queimar boa parte da cuberta no intento de manter a presión da caldeira. Cando os nosos protagonistas chegaron a Francia pensaban atopar a liberdade, sen embargo, foron conducidos ao campo de concentración de Argelés, un dos campos onde as autoridades francesas mantiñan a boa parte dos españois refuxiados ao remate da guerra civil.
A sorte daqueles arriscados viaxeiros foi ben diversa: Manuel Fernández García "Olmedo", de Mugardos, morreu no campo de concentración de Mauthausen; Gelfo Rebón foi dar a México, Santamaría a Estados Unidos, Juan Leal á Argentina, e Cipriano Casteleiro ao Uruguay; algúns foron extraditados a España e pasaron longas tempadas nas cárceres, como Domingo Serantes Sequeiro; outros, por fin, voltaron a tratar de organizar a resistencia clandestina na Galiza, como Manuel Gómez Varela "Fiera Brava", que morreu cando actuaba na guerrilla, ou Rogelio Leal López, que pasou varios anos na cadea de San Miguel de Los Reyes por tratar de reartellar a CNT na comarca. Algúns, por fin, remataron vivindo en Francia unha vez que rematou a II Guerra Mundial. Sen ter cometido ningún delito, todos aqueles fuxidos sufriron o desterro da súa terra e das súas familias.

12 comentarios:

  1. Anónimo3:15 a. m.

    Mi nombre es Daniel Fernandez tengo 44 años ,naci y vivo en Argentina .Como dice el comienzo de la nota dede niño tambien escuche a los mayores contar las historias los escapes y las posteriores en Francia algunas de primera mano ya que Mi Abuelo fue Manuel Fernandez Dopico ,escondido en casa de la familia de mi abuela Carmen Leal ,de ahi que se conocieror y nacio mi Padre Juan.
    Yo no conoci a mi abuelo,ya que fallecio en un accidente de auto en San luis Argentina en el 61 pero si a mi Tio abuelo Juan leal El cual escapo en el bou Ramon y como bien dice la nota vivio en Tandil hasta su muerte el año 1987
    Guardo en mi memoria los relatos de las vivencias de estos Grandes Hombres y Mujeres que vivieron apasionadamente una epoca convulsionada y extraordinaria de la historia Española y Mundial
    Las circuntancias quisieron que yo naciera en Argentina quizas por estos acontecimientos historicos pero siempre guarde en mi corazon los relato de una tierra que siento tambien mia

    ResponderEliminar
  2. Anónimo3:29 p. m.

    Yo también escuché siempre, de los labios de mi abuela esta "tocata y fuga ". Su padre Antonio Leira, uno de los protagonistas, tuvo que dejar a sus cuatros hijos pequeños aquí y se quedó a vivir definitivamente en Francia y regresó en muy contadas ocasiones a Ares, aún recuerdo su coche con matrícula francesa, toda una novedad en la Calle María ,... y el billete de 100 pesetas, con la imagen de Manuel de Falla, que me dío en una de sus pocas visitas, acompañado ya de su nueva esposa ( mi bisabuela había fallecido poco después del nacimiento de mi abuela ).
    ... " El pueblo que olvida su historia está condenada a repetirla "

    ResponderEliminar
  3. Anónimo10:39 a. m.

    mi abuelo,jose sequeiros ares,"el meiro",era amigo inseparable delos hermanos leira de ares,juntos se escondieron el franco en el camino a pedros(esto para los q conocemos el lugar),fueron grandes luchadores por la libertad de estos pueblos,a mi abuelo no lo conoci,murio en montauban,francia el mismo lugar q murio hazaña.mi abuela se canso de repetirme estas relidades q ellos sufrieron en sus carnes.en los primeros años de mi infancia,abuela siempre conseguia dejarme con la boca abierta,pensaba yo q eran historias q abuela se inventaba,mi madrina con 93 años vivio tambien aquellos tiempos y me lo sigue comfirmando ,me gustaria tener contacto con la familia leira, y asi intercambiar ideas,dar las gracias a roberto mayobre,yo vivo hoy en dia en mugardos,pero toda mi familia es de ares,yo tengo años anotando todo lo q me encuentro de esta gran fuga, y se los dare a quien los quiera,pero esto no se olvidara,perdon por estenderme tanto,saludos a el amigo de argentina y de ares,estoy a su orden....julioelmeiro@hotmail.es

    ResponderEliminar
  4. Muy interesante tu aportacion.
    Agrdezco tu comentario y sepas que estare a tu disposicion para lo que desees.
    Un saludo.

    ResponderEliminar
  5. Anónimo7:20 p. m.

    Antonio Leira no era Chucho, Chucho se lo llamaban a su hermano Miguel, ambos eran "da vella" porque, según tengo entendido, nacieron en Pedrós y en su casa vivía la mujer mas anciana del lugar.

    Efectivamente, Chucho era padre del Truman(hace ya años fallecido). Antonio Leira regresó a Ares en varias ocasiones. Falleció en Francia en el pueblo de Perols (cerca de Montpellier) 3 días antes del golpe de Tejero, del cual nunca se enteró...

    ResponderEliminar
  6. Anónimo12:42 p. m.

    Para todos los que están interesados en la historia de la fuga del "Ramón", os recomiendo el trabajo que publiqué en la revista "Cátedra" de Pontedeume. Mi nombre es Eliseo Fernández, y estoy interesado en seguir ampliando la información sobre esta fuga y también sobre otra que tuvo lugar algunos meses antes desde Ferrol, en la que escaparon los bous "Teresita" y "Carmiña" de Mugardos. Si quereis escribirme, mi correo es eliseo@nodo50.org

    Por lo que comenta Daniel, entonces Manuel Fernández Dopico "Manolo da Pallota" debía ser también familiar de otro de los fugados, Rogelio Leal López, ya que este era tio de Juan Leal Tenreiro.

    Lo que no sabía era que solo uno de los hermanos Leira era "Chucho". El dato de que ambos eran "Chuchos" sale en la causa judicial que hicieron por la fuga, pero normalmente en estas causas había bastantes errores.

    Un saludo a todos.

    Eliseo
    eliseo@nodo50.org

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Les dejo mi email, n.unlimitedservice@gmail.com y mi facebook Daniel Fernandez Fariña

      Eliminar
  7. Anónimo12:17 a. m.

    Basilio Pérez Mayobre non é que "pudiera ser de Cervás", e que era de Leiro, Cervás. El era o meu tio-avó

    ResponderEliminar
  8. Yo soy nieta del patrón y me han dicho que hay un libro donde se habla del barco. Halguien sabría decirme que libro es. la mujer del patrón era Elena Suaréz "das Burras de Ares".

    ResponderEliminar
  9. Yo soy nieta del patrón y me han dicho que hay un libro donde se habla del barco. Halguien sabría decirme que libro es. la mujer del patrón era Elena Suaréz "das Burras de Ares".

    ResponderEliminar
  10. Gracias Pili Sequeiro. El historiador Enrique Barrera está preparando un libro sobre el tema que publicará en este año.
    Pero ya hay un trabajo de otro historiador, Eliseo Fernández, publicado en la Revista CATEDRA de Pontedeume.
    Puedes leerlo en esta dirección donde lo tengo alojado : http://dl.dropboxusercontent.com/u/4065956/VaporRamon.pdf
    Saludos.

    ResponderEliminar

Entradas populares más vistas